top of page
Traddodiadau Gwehyddu
Yn hanesyddol roedd gwehyddu brethyn dwbl Cymreig yn cael ei wneud ar wyddiau llaw, gyda'r newid i wyddiau pŵer yn y 19eg ganrif yn galluogi mwy o gysondeb a dosbarthiad ehangach. Mae patrwm Caernarfon a Phenmachno, fel llawer o ddyluniadau traddodiadol eraill, wedi parhau i gael ei ddefnyddio oherwydd ei apêl oesol a'i arwyddocâd hanesyddol.
Arwyddocâd Diwylliannol
Mae cynlluniau cyffredinol Cymreig, patrwm Caernarfon a Phenmachno wedi bod yn gysylltiedig â threftadaeth, crefftwaith a hunaniaeth Gymreig. Roedd y blancedi hyn yn aml yn cael eu rhoi fel anrhegion priodas ac yn stwffwl mewn llawer o gartrefi Cymreig. Heddiw, mae'r patrwm yn dal i gael ei werthfawrogi am ei hanes cyfoethog a'i esthetig clasurol.
Y Caernarfon
(Ynganu Car-nav-on)
Mae patrwm blanced Cymreig Caernarfon yn un o'r patrymau tapestri Cymreig mwyaf adnabyddus a thraddodiadol. Mae’n tarddu o Ogledd Cymru, yn arbennig o gysylltiedig ag ardal Caernarfon, ac mae’n rhan o draddodiad cyfoethog blancedi gwehyddu dwbl Cymreig.
Dyluniad a Nodweddion
Mae patrwm Caernarfon yn cynnwys dyluniad geometrig beiddgar, a ddisgrifir yn aml fel math o “borthcwlis” neu batrwm grisiog. Mae'n gymesur ac yn gywrain, fel arfer wedi'i wehyddu mewn adeiladwaith brethyn dwbl, gan wneud y blancedi'n gildroadwy. Mae'r patrwm i'w weld yn gyffredin mewn lliwiau cyferbyniol cryf, fel du a gwyn, coch a du, neu las a hufen.
Gwreiddiau Hanesyddol
Mae'r enghreifftiau cynharaf y gwyddys amdanynt o batrwm Caernarfon yn dyddio'n ôl i ddechrau'r 19eg ganrif o leiaf, er bod ei wreiddiau'n hŷn fwy na thebyg. Roedd gwehyddu traddodiadol Cymreig yn ffynnu yn y 18fed a'r 19eg ganrif, gyda llawer o felinau lleol yn cynhyrchu'r blancedi hyn. Mae'r patrwm wedi'i gysylltu'n agos â melinau gwlân Cymreig eiconig Gogledd a Chanolbarth Cymru.
Y Penmachno
(Ynganu Pen-mac-no)
Mae patrwm blanced Cymraeg Penmachno yn Gymreig draddodiadol arall
cynllun tapestri, yn tarddu o Benmachno, pentref yng Ngogledd Cymru.
Fel patrymau gwehyddu Cymreig clasurol eraill, mae'n rhan o'r brethyn dwbl
traddodiad, sy'n adnabyddus am ei wydnwch, cynhesrwydd, a dyluniadau geometrig cymhleth.
Dyluniad a Nodweddion
Mae patrwm Penmachno yn cynnwys motiffau beiddgar, strwythuredig, yn aml
yn ymgorffori cyfuniad o sgwariau, croesau, a grisiog
elfennau. Mae ganddo geometrig ychydig yn fwy cryno ac ailadroddus
gosodiad o'i gymharu â phatrwm Caernarfon, er bod y ddau yn rhannu a
adeiladwaith gwehyddu dwbl tebyg, gan eu gwneud yn gwbl gildroadwy.
Gwreiddiau Hanesyddol
Mae patrwm Penmachno yn dyddio'n ôl i'r 19eg ganrif o leiaf,
er, fel llawer o batrymau Cymreig, gall ei wreiddiau fod yn llawer hŷn,
gan dynnu ysbrydoliaeth o draddodiadau gwehyddu cyn-ddiwydiannol. Cymraeg
dechreuodd melinau, yn enwedig yng Ngogledd Cymru, gynhyrchu gwead dwbl
blancedi mewn niferoedd mawr erbyn canol i ddiwedd y 19eg ganrif.
Roedd gan Benmachno, ardal cynhyrchu gwlân yn hanesyddol, raddfa fach
gwehyddion cyn i felinau mwy gymryd drosodd cynhyrchu'r Gymraeg
blancedi tapestri. Daeth y patrwm ei hun yn boblogaidd yng Ngogledd a
Canolbarth Cymru, yn ymddangos mewn blancedi a gorchuddion gwely tapestri.
Y Dinefwr
(ynganu Din-ev-wr)
Mae patrwm blanced Cymreig Caernarfon yn un o'r patrymau tapestri Cymreig mwyaf adnabyddus a thraddodiadol. Mae’n tarddu o Ogledd Cymru, yn arbennig o gysylltiedig ag ardal Caernarfon, ac mae’n rhan o draddodiad cyfoethog blancedi gwehyddu dwbl Cymreig.
Dylunio a Nodweddion
Mae patrwm Caernarfon yn cynnwys dyluniad geometrig beiddgar, a ddisgrifir yn aml fel math o “borthcwlis” neu batrwm grisiog. Mae'n gymesur ac yn gywrain, fel arfer wedi'i wehyddu mewn adeiladwaith brethyn dwbl, gan wneud y blancedi'n gildroadwy. Mae'r patrwm i'w weld yn gyffredin mewn lliwiau cyferbyniol cryf, fel du a gwyn, coch a du, neu las a hufen.
Gwreiddiau Hanesyddol
Mae'r enghreifftiau cynharaf y gwyddys amdanynt o batrwm Caernarfon yn dyddio'n ôl i ddechrau'r 19eg ganrif o leiaf, er bod ei wreiddiau'n hŷn fwy na thebyg. Roedd gwehyddu traddodiadol Cymreig yn ffynnu yn y 18fed a'r 19eg ganrif, gyda llawer o felinau lleol yn cynhyrchu'r blancedi hyn. Mae'r patrwm wedi'i gysylltu'n agos â melinau gwlân Cymreig eiconig Gogledd a Chanolbarth Cymru.
Y Streip Gymreig
Blanced stripiog Cwm Tawe:
Mae’r blancedi hyn fel arfer yn dyddio’n ôl i’r 19eg ganrif a dechrau’r 20fed ganrif, wedi’u gwehyddu yn y melinau llai sydd wedi’u gwasgaru ar hyd Cwm Tawe — lleoedd fel Ystalyfera, Pontardawe, a Chlydach. Maent yn adnabyddus am eu symlrwydd, eu defnyddioldeb, a'u swyn esthetig cryf.
Nodweddion Allweddol:
Patrwm Stripe: Y nodwedd ddiffiniol yw dyluniad streipiog eang, fel arfer yn rhedeg ar draws lled y flanced (weithiau hyd), yn aml mewn lliwiau coch dwfn, blues, mwstard, gwyrdd, neu arlliwiau gwlân naturiol. Mae'r streipiau fel arfer yn feiddgar ac yn glir, gyda rhywfaint o amrywiad cynnil mewn trwch.
Gwehyddu Haen Sengl: Yn wahanol i’r blancedi lliain dwbl tebyg i Gaernarfon, roedd blancedi streipiog Cwm Tawe’n aml wedi’u gwehyddu’n blaen neu wedi’u gwehyddu twill — yn symlach i’w cynhyrchu, ond yn dal i fod yn galed iawn ac yn gynnes.
Defnydd ac Arddull: Blancedi cyfleustodau bob dydd oedd y rhain, a ddefnyddid yn aml ar welyau, mewn ffermdai, neu hyd yn oed fel siolau neu wraps. Roedd gan rai ymylon wedi'u gorffen â llaw, ac mae rhai enghreifftiau'n cynnwys pwyth blanced neu hem wedi'i wehyddu.
Nodiadau Diwylliannol:
Maent yn adlewyrchu esthetig mwy cynnil ac ymarferol o gymharu â'r dyluniadau brethyn dwbl addurnedig.
Oherwydd eu symlrwydd, maen nhw bellach yn cael eu gwerthfawrogi'n fawr gan gasglwyr am eu dyluniad glân, minimol a'u cysylltiadau dwfn â bywyd gwledig Cymraeg lleol.
Mae rhai pobl yn eu cymharu mewn steil â’r Carthenni traddodiadol o Sir Gaerfyrddin—ond gyda’r llofnod lliw hwnnw o Gwm Tawe.
bottom of page